Bruggenbouwers van The American Dream: Dvorák brengt de oude en de nieuwe wereld muzikaal samen, Gershwin combineert jazz met klassiek.

-----

The American Dream

De successtory van Antonín Dvořák – van eenvoudige slagerszoon tot mascotte van artistiek Bohemen – sprak danig tot de verbeelding in het land van The American Dream. In 1891 kreeg de componist dan ook een uitnodiging om naar de VS te verhuizen, en mee te werken aan de uitbouw van een nationale Amerikaanse muziekstijl. Dvořák twijfelde, aanvaarde, vertrok en triomfeerde.

De Negende symfonie ‘Uit de nieuwe wereld’ was Dvořáks eerste werk na zijn aanstelling, en meteen een groot succes. Velen hoorden in de melodieën de jarenlange immigratiegeschiedenis van het Amerikaanse continent, en terecht: Dvořák liet zich inspireren door negro spirituals van de Afrikaanse slaven en muziek van de inheemse bevolking, maar gebruikte ook elementen uit de muziekgeschiedenis van de Europese immigranten. Op een subtiele manier verwerkte hij Boheemse, Duitse, Franse en Schotse volksmuziek en combineerde zo elementen uit zowel de ‘oude’ als de ‘nieuwe’ wereld in wat terecht één van zijn meest bekende en geliefde symfonieën is.

100 jaar Rhasody in Blue

Een van de belangrijkste componisten die de Amerikaanse stijl mee vorm gaf is George Gershwin. Gershwin groeide op aan de Lower East Side van Manhattan, een plek waar componisten van diverse afkomst en pluimage naast elkaar werkten, ideeën uitwisselden en een heuse culturele melting pot vormden. In 1919 scoorde hij als jonge songwriter een eerste hit met het vrolijke Swanee, waarna talloze klassiekers volgden.

Maar Gershwin nam geen genoegen met zijn Broadway-succes. Zijn fascinatie voor Europese modernisten als Schönberg en Stravinsky deed hem verlangen naar een synthese van beide werelden. In 1923 kreeg hij zijn kans: de iconische jazzbandleider Paul Whiteman vroeg hem om een orkestwerk voor een concert dat hij aankondigde als ‘An Experiment in Modern Music’. De legende wil dat Gershwin de vraag vergat, tot hij een aankondiging voor het concert in de krant zag. Hij begon als een gek te componeren, om drie weken later zijn ‘American Rhapsody’ af te werken. Tijdens een van de vele repetities speelde de klarinettist de beroemde openingsglissando bij wijze van grap - maar die nestelde zich, samen met de rest van het werk, voor altijd in het collectieve geheugen.